Religie

W Japonii nie ma jednorodności religijnej, a najczęściej spotykane wyznania to shintoizm, buddyzm, konfucjonizm, taoizm i chrześcijaństwo.

Shintoizm: tradycyjna religia Japonii oparta na mitologii japońskiej, charakteryzująca się politeizmem, oraz różnorodnością przejawów i kultów. Wierzenia shintō nie mają wspólnego kanonu, organizacji ani świętych ksiąg.

Szinto (Droga Bogów, Szlak Bogów) jest terminem używanym, żeby odnieść się do zbioru wierzeń i praktyk, związanych z pierwotnymi wierzeniami Japonii, poprzedzającymi przybycie buddyzmu, jednak wpłynął on na nie znacząco. Pogląd szinto na świat kreuje panteistyczne uniwersum pełne `kami`, duchów czy bogów, z różnymi stopniami mocy.

Bogowie Szinto lub `kami`, są czczeni w świątyniach (`jinja`). Wszystkie naturalne obiekty i fenomeny były uznawane przez ludzi za mające `kami`, tak więc bogowie Szinto są nieprzeliczeni … Stopniowo praktyka Szinto koncentorwała się na oddawaniu hołdów zmarłym przodkom. Z tego powodu, nie było jakichś specjalnych liderów w religii Szinto, nie ma też książek i pism świętych. Że liczba bogów Szinto była ogromna może zobrazować zdanie z mitów Japonii — fraza `jaojorozu no kami`, znacząca „osiem milionów kami".

Chociaż po każdej osobie oczekuje się, że po śmierci stanie się `kami`, szinto znacznie więcej wagi przywiązuje do obecnego życia niż do rozpraw o „życiu po śmierci". Ten świat zawiera bowiem „szkodliwe substancje", a rytuały Szinto często zawierają mentalne i fizyczne „oczyszczenie" danej osoby, która weszła w kontakt ze „szkodliwą substancją", taką jak na przykład otarcie się o śmierć. Woda lub sól często są używane w takich rytuałach.

Buddyzm: to nauki o naturze umysłu pochodzące od historycznego Buddy Siakjamuniego, który żył i nauczał ponad dwa i pół tysiąca lat temu w północnych Indiach. Celem praktyki buddyjskiej jest osiągnięcie całkowitego urzeczywistnienia potencjału umysłu i doświadczenie trwałego szczęścia – oświecenia. Każdy może je urzeczywistnić, dlatego buddyzm nazywany jest religią doświadczenia. W buddyzmie istnieje wiele tradycji, szkół i stylów praktyki. Diamentowa Droga linii Karma Kagyu to najbardziej porywający obszar buddyjskich nauk, idealny dla niezależnych, pełnych radości ludzi. 

Podstawowe założenia buddyzmu wyłożone są w Czterech Szlachetnych Prawdach, sformułowanych przez Buddę Śakjamuniego podczas pierwszego kazania w Parku Gazeli, w Sarnath. Cztery Szlachetne Prawdy są akceptowane bez zastrzeżeń przez wszystkie tradycje buddyjskie. Są to:

1. Pierwsza Szlachetna Prawda o Cierpieniu – "Narodziny są cierpieniem, starzenie się jest cierpieniem, śmierć jest cierpieniem. Smutek, lament, ból, zgryzota i rozpacz są cierpieniem. Towarzystwo nielubianych jest cierpieniem, rozłąka z ukochanymi jest cierpieniem. Niemoc uzyskania tego, co się chce, jest cierpieniem. Pokrótce – pięć skupisk istnienia związanych z przywiązaniem jest cierpieniem."
2. Druga Szlachetna Prawda o Przyczynie Cierpienia – przyczyną cierpienia jest pragnienie.
3. Trzecia Szlachetna Prawda o Ustaniu Cierpienia – ustanie cierpienia to całkowite zaniknięcie i ustanie, wyrzeczenie się, zaniechanie, wyzwolenie, puszczenie pragnienia.
4. Czwarta Szlachetna Prawda o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia  – drogą do ustania cierpienia jest Szlachetna Ośmiostopniowa Ścieżka – właściwy pogląd, właściwe postanowienie, właściwa mowa, właściwe działanie, właściwy żywot, właściwe dążenie, właściwe skupienie, właściwa medytacja.

Dalsze nauki są wyprowadzane od Czterech Szlachetnych Prawd, stanowią ich analizę i rozwinięcie. Jednak do prawidłowego ich zrozumienia konieczne jest też zrozumienie doktryny nietrwałości oraz braku wiecznego "ja", tzn. faktu, że wszelkie przejawiające się zjawiska pozbawione są trwałej "istoty"/substancji, że istnieją we wzajemnej współzależności, a nigdy niezależenie od warunków.

Konfucjanizm: system filozoficzno-religijny zapoczątkowany w Chinach przez Konfucjusza (Kong Fuzi, Kongzi) w V wieku p.n.e., a następnie rozwinięty m.in. przez Mencjusza (konfucjanizm idealistyczny) i Xunzi (konfucjanizm realistyczny) w III wieku p.n.e.
Konfucjanizm głosi, że zbudowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku.
Dokładne określenie, czy konfucjanizm jest religią, czy filozofią jest trudne. Według europejskich kryteriów jest to mieszanka pojęć religijnych, społecznych, ekonomicznych, etycznych i obyczajowych tworzących spójny, choć nie do końca zdefiniowany światopogląd.

PODSTAWOWE POJĘCIA KONFUCJANIZMU:

Niebo

Koncepcja wspólnego ducha przodków została w konfucjanizmie przeniesiona na wyższy stopień abstrakcji. W konfucjanizmie przyjęto, że wszyscy „godni” przodkowie, ze wszystkich wcześniejszych pokoleń łączą się w jeden, bezosobowy byt absolutny sterujący losami świata, który oznaczano w tekstach tym samym znakiem co słowo „niebo”. Niebo (天, Tian) jest kluczowym pojęciem w konfucjanizmie, choć nie jest ono dokładnie zdefiniowane.

Niebiański porządek, niebiański spokój

Sterowanie losami świata przez niebo nie odbywa się jednak bezpośrednio, tak jak to ma miejsce w przypadku koncepcji chrześcijańskiego Boga, lecz poprzez rodzaj życzliwej propozycji – rodzaju idealnego planu dla świata, którego pełne wykonanie zapewniłoby stworzenie doskonałych relacji między wszystkimi stworzeniami. Stan taki określa się jako tzw. niebiański spokój. Osiągnięcie tego stanu zależy jednak od dobrej woli i działań ludzi aktualnie żyjących na świecie i niebo nie ma żadnej bezpośredniej mocy, którą by mogło narzucić ludziom ów stan. Postępowanie przybliżające do tego stanu jest w systemie etycznym konfucjanizmu równoznaczne z postępowaniem dobrym, zaś oddalające od tego stanu postępowaniem złym.

Rytuał i obyczaje

W tej sytuacji zadaniem mądrych i godnych ludzi jest więc w pierwszej kolejności rozpoznanie planu nieba – czyli nauczenie się co jest zgodne, a co nie jest z niebiańskim porządkiem. Jest to podstawowa wiedza, bez której nie można w żaden sposób osiągnąć stanu niebiańskiego spokoju. Wiedza ta nie jest nikomu dana automatycznie i można ją posiąść wyłącznie poprzez obserwację skutków działań swoich i innych ludzi, przy czym przyjmuje się tutaj, że dowodem na działanie zgodne z niebiańskim porządkiem, jest fakt, że w długiej perspektywie czasowej owo działanie przyniosło pozytywny skutek. Szczególne znaczenie ma tu zwłaszcza studiowanie efektów działań wcześniejszych pokoleń, aby uniknąć powielania ich błędów a za to powtarzać jak najczęściej działania, które przyniosły pozytywne skutki.
Im więcej tego rodzaju wiedzy się zgromadzi i im bardziej będzie ona szczegółowa, tym większa szansa osiągnięcia niebiańskiego spokoju przez aktualnie żyjące pokolenie ludzi. Raz ustalona zgodność danego działania z niebiańskim porządkiem staje się swojego rodzaju świętością, którą należy w przyszłości jak najdokładniej powielać. Stąd, tradycja w konfucjanizmie ma tendencje do przeradzania się w sztywny rytuał.
Podejście konfucjanizmu do tak rozumianej tradycji bywa szokująco szczegółowe dla ludzi Zachodu. Obejmuje ono nie tylko podstawowe zasady etyczne, czy wiedzę socjotechniczną, ale także określa możliwie jak najbardziej precyzyjnie jak należy się zachowywać w danej sytuacji – łącznie z określonymi gestami, sposobem ubioru, a nawet mimiką. Przypomina to trochę rodzaj sztywnej dworskiej etykiety, tylko obejmującej całe społeczeństwo. Im bardziej precyzyjna i im bardziej wszechobejmująca etykieta, tym bardziej zbliżamy się do stanu niebiańskiego spokoju.
Te zbiory precyzyjnych norm zachowań stanowią w konfucjanizmie najbardziej istotną część wiedzy praktycznej, wobec której zwykła wiedza techniczna czy ekonomiczna ma znaczenie drugorzędne.

Cnota, lojalność i humanizm

Do postępowania zgodnego z niebiańskim porządkiem jest jednak potrzebna nie tylko jak najbardziej dogłębna jego znajomość, lecz także silna wola aby postępować zgodnie ze swoją wiedzą niezależnie od okoliczności. Taka niezłomna wola jest podstawową cnotą konfucjańską i przyjmuje się, że podstawowym celem wychowania w rodzinie jest właśnie zaszczepienie tej woli ludziom. Konfucjusz przyjmował, że nawet jeśli rodzice posiadają tylko szczątkową wiedzę na temat niebiańskiego planu – zawsze mogą zaszczepić przynajmniej ogólną cnotę swoim dzieciom, poprzez nauczenie dobrowolnego podporządkowania się ich nakazom i to, paradoksalnie nawet wtedy, gdy te nakazy nie są do końca zgodne z niebiańskim porządkiem. Ten rodzaj myślenia – podporządkowywanie się autorytetowi w celu kultywowania cnoty – nawet wtedy gdy być może nie ma on racji – jest bardzo charakterystyczne dla całego systemu etycznego konfucjanizmu. Z drugiej strony cnota konfucjańska w przypadku osób mających władzę i autorytet wyraża się w pojęciu, które tłumaczy się często jako „humanizm”. Humanizm władcy to umiejętność ograniczania swojej władzy, tak aby jego decyzje nie krzywdziły poddanych jego władzy osób.

Taoizm: tradycyjny chiński system filozoficzny i religijny. Stworzenie filozofii taoistycznej przypisuje się Laozi w VI wieku p.n.e., taoizm religijny powstał w II i III wieku n.e. Za najważniejsze księgi taoizmu uważa się Daodejing oraz Zhuangzi.
Taoizm był jednym, obok konfucjanizmu, z dwóch najważniejszych systemów filozoficzno–religijnych w Chinach. Taoizm religijny – w przeciwieństwie do względnie ortodoksyjnego konfucjanizmu – był jednak otwarty na zapożyczenia z innych wierzeń. W różnych okresach otwierał się na elementy konfucjanizmu, szamanizmu, buddyzmu, chrześcijaństwa i manicheizmu.

Znany taoistyczny znak symbolizuje dwa przeciwstawne elementy kosmiczne: element in (negatywny, bierny, mroczny, i jak to zwykle bywa u proroków: żeński) oraz element jang (pozytywny, czynny, jasny, męski)

"Laotse potępia gwałt, wojnę; chce sprowadzić dominimum interwencję państwa. "Odpłacaj za zło sprawiedliwością, a za dobroć dobrocią". To zalecenie nie jest również zapożyczone z naszych Ksiąg świętych.

Religją, opartą naTao, jest taoizm; ta religja bardzo zwyrodniała. Wpływy buddyjskie, skomplikowany system magji nadwerężyły jej charakter (filozoficzna postawa Lao-tsy i Czuang-tsy stały się z biegiem czasu źródłem najgorszych praktyk religijnych, które oddaliły się od filozofii; obecnie taoizm posiada magiczne sztuki takie jak: kontrola oddechu, alchemia, dieta, sztuka erotyczna zapewniająca osiągnięcie jak największej fizycznej i psychicznej mocy oraz maksymalne przedłużenie życia, w związku z tym powstawały nawet legendy o nieśmiertelnych taoistach, którzy zgłębili dodatkowo sztukę latania na obłokach, ukazywania się i znikania wedle woli i innych niezwykłości, żywić się oni mieli rosą lub magicznymi owocami, jak donoszą kroniki w roku 219 p.n.e. cesarz Szy Huang Ti wysłał trzytysięczną flotylle chłopców i dziewcząt, aby poszukiwali owych mitycznych miejsc zamieszkałych przez tych nadludzi, tradycja mówi, że jedynym wynikiem wyprawy było założenie Japonii- przyp.). Taoizm ma egzorcystów, mnichów i zakonnice, naczelnika religijnego, który jest jakby papieżem (bez władzy świeckiej). Obrzędy są archaiczniejsze od doktryny, będąc pochodzenia ludowego. W święto wiosny zapalają ognie, w które kapłani taoistyczni, nawpół nadzy, rzucają ryżu i soli, i które przebiegają boso; jest to przeżytek kultu słonecznego. Woda jest uosobiona przez króla Smoków, któremu wznoszą świątynie na brzegach jezior i rzek. Zmarłym winno się zapewnić spoczynek w mogile, bez czego dokuczać będą żywym. Drobiazgowe przepisy czuwają nad wyborem grobowców, i nieskończone ostrożności zachowywane są, żeby przeszkodzić ich pogwałceniu. Wszystko to tworzy umiejętność, zwaną feng-szui, do której pobożni taoiści są tem więcej przywiązani, że kładła długo przeszkody pracom inżynierów europejskich (feng-szui jest po buddyzmie i jodze, kolejną idiotyczną ideą, którą Zachód recypował w swej szalonej modzie dalekowschodniej; poradniki feng-szui występują w wielu tłumaczeniach i wielu wydaniach

Wielce pozytywnym wątkiem w tym systemie religijnym były słowa Czuang-tsy o wolności. Według niego każda istota jest nieskrępowana żadnymi zasadami tzw. moralnymi, dla każdego dobry jest taki sposób życia jaki uzna za właściwy (oczywiście nieszkodzący innym). Nie należy więc niewolić innych nawet dla ich rzekomego dobra.

Według taoizmu siła pobudzająca do wyświadczania dobra tkwi w przyrodzie