Wykonawcy głównych ról w przedstawieniu nō występują w maskach, a akcja koncentruje się głównie na opowieściach o bogach (kami) bądź na walce dobra ze złem (często w formie egzorcyzmów). Ta forma teatru skupia w sobie mimikę, taniec, śpiew oraz muzykę (głównie instrumenty perkusyjne). Nō jako osobny gatunek dramatu zapoczątkowany został w XIV wieku, zaś dekretem sioguna Ieyasu Tokugawy uznano go za oficjalny teatr japoński. Maski i kostiumy nō cenione są obecnie jako dzieła sztuki o wysokiej wartości.
Teatr nō w pełni ukształtował się na przełomie XIV i XV wieku, mając u podstaw różne formy widowiskowe od końca VI do XII wieku. Jego twórcami byli aktorzy – Kannami i jego syn Zeami. Nad ich działalnością sprawowali patronat siogunowie Ashikaga: Yoshimitsu i Yoshimochi.
Teatr ten był jedną z ulubionych form rozrywki samurajów. Jego dynamiczny rozwój został przerwany w XVII w. wraz z pojawieniem się mieszczańskiego teatru kabuki. Na przełomie XIX i XX w. podejmowano próby (nieudane) jego modernizacji. Do połowy lat 50. nie wzbudzał zainteresowania. Do przywrócenia jego świetności przyczynili się twórcy teatru współpracujący z badaczami m.in. pism Zeamiego, a po gościnnych występach za granicą (pierwszy w 1956 r. w Wenecji, później m.in. w Polsce: 1980, 1988 i 1994) oryginalna forma artystyczna nō zdobyła uznanie środowisk twórczych, także poza Japonią.
Scena teatru nō (nō-butai), przysłonięta dachem wspartym na kolumnach, wznosi się około 1 m ponad poziom widowni, od której oddziela ją pasmo drobnego żwiru, a składa się z kilku elementów. Scena główna (hon-butai) jest podstawowym miejscem gry. Z lewej strony odchodzi pomost (hashi-gakari), wzdłuż którego rosną trzy małe sosny (matsu). Prowadzi on do „pomieszczenia lustrzanego” (kagami-no ma), gdzie główny aktor zakłada maskę. Z prawej strony sceny głównej znajduje się przestrzeń przeznaczona dla chóru. Z przodu sceny głównej, pośrodku, znajdują się kilkustopniowe schodki, obecnie nieużywane.
Do sceny głównej przylega scena tylna – miejsce dla muzyków grających na flecie i kilku bębnach. Od tyłu zamyka ją drewniana ściana z namalowaną sosną (to symbol długowieczności). Dekoracje i rekwizyty (często np. wachlarz) są wykorzystywane bardzo oszczędnie.
Aktorzy poruszają się po pustej scenie. Typ przedstawianej postaci (nie zaś jej cechy indywidualne) określają bogato zdobione, kolorowe kostiumy oraz peruki. Współcześnie różne style gry w teatrze nō prezentują przedstawiciele pięciu rodów – szkół aktorskich: Kanze, Kongō, Komparu, Hōshō i Kita. Pełne przedstawienie pokazuje pięć dramatów nō, pomiędzy którymi są wystawiane cztery farsy (kyōgen).
Wykonawcy:
Znacząca większość aktorów teatru nō to mężczyźni. Role kobiece odgrywają oni w maskach. Do XX wieku udział kobiet w przedstawieniach nō był zakazany, na początku XX wieku zezwolono im na amatorskie praktykowanie tej sztuki, jednak dopiero po II wojnie światowej kobiety uzyskały prawo do wykonywania zawodu aktora teatru nō. Obecnie zawód ten praktykuje ok. 250 kobiet.
Słownictwo:
- Shite (jap. 仕手) – główny aktor, protagonista. W sztukach dwuczęściowych, w których aktor najpierw pojawia się jako człowiek, następnie jako duch lub demon, pierwsza rola nazywana jest maejite (jap. 前仕手), kolejna zaś nochijite (jap. 後仕手).
- Shitezure (jap. 仕手連れ) – aktor towarzyszący shite.
- Waki (jap. 脇) – aktor pomocniczy, deuteragonista.
- Wakizure (jap. 脇連れ) – aktor towarzyszący waki.
- Ai-kyōgen (jap. 間狂言) lub kyōgen (jap. 狂言) – komediowe interludium pomiędzy aktami.
- Hayashi (jap. 囃子), zwani też hayashi-kata (jap. 囃子方) – muzycy grający na czterech instrumentach:
- fue – flet poprzeczny,
- ōtsuzumi – większy bębenek uderzany ręką (zwany też okawa),
- kotsuzumi – trzymany przy barku mniejszy bębenek uderzany ręką,
- taiko –- bęben uderzany pałeczkami.
- Jiutai (jap. 地謡) – chór składający się zwykle z sześciu-ośmiu osób.
- Kōken (jap. 後見) – pomocnicy sceniczni, których rolą jest wnoszenie i wynoszenie rekwizytów, pomoc przy zmianie stroju aktorów.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz